ที่มา : https://web.facebook.com/jiradejwong…
ผู้เขียน : ภูมิ จิระเดชวงศ์
เผยแพร่ : วันเสาร์ที่ ๑๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๖๔
รายละเอียด
วิหารโพธิ์ลังกา เป็นหนึ่งในวิหาร ที่มีลักษณะเป็นวิหารหลังคามุงกระเบื้องทรงจั่ว ล้อมรอบฐานอิฐขนาดใหญ่ที่ก่อสูง เพื่อประดิษฐานพระศรีมหาโพธิ์ ซึ่งเป็นหนึ่งในสิ่งเคารพ ระลึกถึงองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า
การเคารพบูชาพระศรีมหาโพธิ์นั้น มีมาอย่างยาวนานหลังจากที่สมเด็จพระผู้มีพระภาคเสด็จปรินิพพานไป และถูกจัดอยู่ในสิ่งระลึกถึงพระพุทธเจ้า ในประเภทของ “ บริโภคเจดีย์ ” ที่ประกอบไปด้วย สังเวชนียสถาน และ ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ซึ่งเป็นการบูชา ระลึกถึงการตรัสรู้ของพระพุทธเจ้า หลังการเผยแผ่ศาสนาของพระเจ้าอโศกมหาราช ต้นพระศรีมหาโพธิ์แห่งพุทธคยา ก็ได้รับความเคารพเสมอด้วยพุทธสถูป
และในยุคของพระเจ้าอโศกมหาราชนี่เอง ที่ได้ส่งกิ่งของพระศรีมหาโพธิ์ ไปให้พระเจ้าเทวานัมปิยะติสสะ พระมหากษัตริย์ปกครองสิงหลในยุคนั้น โดยพระนางสังฆมิตตาเถรี พระราชธิดาของพระเจ้าอโศกมหาราช ที่ได้ผนวชเป็นภิกษุณี เป็นผู้อัญเชิญกิ่งที่ตอนจากต้นพระศรีมหาโพธิ์องค์ต้นจากพุทธคยา มายังแผ่นดินสิงหล ซึ่งต้นพระศรีมหาโพธิ์ต้นนี้ ได้ประดิษฐานลงอย่างมั่นคง ลงบนศรีลังกามายาวนานกว่าสองพันปี และยั่งยืนมาจนถึงปัจจุบัน
ต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่ประดิษฐานบนแผ่นดินเมืองอนุราธปุระ ได้ขยายกิ่งต้นสาขาไปยังดินแดนทางตะวันออกหลาย ๆ ประเทศ รวมถึงเมืองนครศรีธรรมราช ก็ได้รับอิทธิพล คติความเชื่อ การสักการะต้นพระศรีมหาโพธิ์มาจากชาวศรีลังกาด้วย โดยปรากฎการก่อสร้างวิหารพระศรีมหาโพธิ์ ภายในเมืองนครศรีธรรมราชสองแห่ง ที่ใกล้เคียงกับการสร้างวิหารพระศรีมหาโพธิ์ที่เมืองอนุราธะปุระ ก็คือ วิหารโพธิ์ลังกา ด้านทิศเหนือขององค์พระบรมธาตุ และ วิหารโพธิ์วัดพระเดิม ที่อยู่ทางตอนเหนือของพื้นที่วัดพระบรมธาตุ ที่มีลักษณะคล้ายคลึงกับการก่อมณเฑียรบูชาพระศรีมหาโพธิ์เมืองอนุราธะปุระ
ความเป็นมาของวิหารโพธิ์ลังกา ได้มีระบุการสร้างในตำนานพระบรมธาตุเมืองนครศรีธรรมราช ความว่า
“ จึ่งพระมหาเถรมงคล เอาไม้ศรีมหาโพธิ์ใส่อ่างทองลงสำเภา รื้อญาติโยมมาแต่เมืองลังกา สร้างวัดพลับ ปลูกพระศรีมหาโพธิ์ฝ่ายอุดรพระมหาธาตุ ปลูกทั้งอ่างทอง แล้วก่ออาสน์ล้อมรอบ ก่อพระพุทธรูปสามด้าน ฝ่ายปัจฉิมก่อพระบรรทมองค์หนึ่ง พระระเบียงรอบ ๒๗ ห้อง ชื่อว่า พระโพธิมณเฑียร ”
จากตำนานในข้างต้น ถึงแม้จะไม่ระบุศักราชการสร้างวิหารโพธิ์ลังกาเอาไว้ แต่จากการสันนิษฐานอายุโดยกรมศิลปากร สันนิษฐานว่า วิหารโพธิ์ลังกา ได้สร้างขึ้นราว พ.ศ. ๑๘๖๑ ซึ่งในยุคนั้น มี พระศรีมหาราช ( ธนู ) เป็นเจ้าผู้ครองเมือง และผู้อำนวยการสร้างพระวิหารรายล้อมพระบรมธาตุเมืองนครศรีธรรมราชในขณะนั้น ซึ่งได้ทำให้ทราบประการหนึ่งว่า ชื่อจริง ๆ ของวิหารโพธิ์ลังกา คือ “ วิหารพระโพธิมณเฑียร ” เป็นชื่อแรกเริ่มดั้งเดิมของวิหารโพธิ์ลังกา
วิหารพระโพธิมณเฑียร หรือ วิหารโพธิ์ลังกา เป็นวิหารที่ใช้บูชาพระศรีมหาโพธิ์ ตามคติ พระเจดีย์ทั้ง ๔ ที่พระพุทธองค์ทรงตรัสไว้ให้เป็นที่ระลึกแทนพระองค์เมื่อได้ทรงดับขันธปรินิพพานไปแล้ว แม้ว่าในทุกวันนี้ การบูชาพระศรีมหาโพธิ์ในบ้านเราจะเลือนลาง ไม่อาจหาวิธีการบูชาได้เหมือนกับทางภาคเหนือแล้ว แต่การมีอยู่ของวิหารพระโพธิมณเฑียร ก็ได้ยืนยัน คติการบูชาพระศรีมหาโพธิ์ ว่าครั้งหนึ่งชาวนครศรีธรรมราชในอดีตเอง ได้ประกอบพิธีบูชาพระศรีมหาโพธิ์ ดุจเดียวกับชาวศรีลังกา ที่ยังคงบูชา และ บำรุงรักษาพระศรีมหาโพธิ์ที่เก่าแก่ของประเทศมาจนถึงปัจจุบัน